Babam, 1920 doğumluydu. 1936-39 arasında İstanbul’da ilk shapie’yi kullandığını anlatırdı. Teknenin adının “Kuş” olduğunu biliyorum. Yaz aylarında, Sarıyer’de yalının rıhtımına bağlı tonoz üzerinde, kışında yalının bahçesinde koruduklarını çok dinledim.

 

1936 aynı zamanda Türk Boğazlarını Montreux sözleşmesi ile Uluslararası statüye kavuştuğu yıl. Günümüzde olduğu kadar devasa ve yüksek tonajlı gemiler yok. Trafik de bu kadar yoğun değil.

Bazen tek başına, bazen de 2 arkadaş yukarı Boğaz’da bu sharpie ile fink atıyorlar, Boğaz’dan yukarı Karadeniz’e çıkıyorlarmış. Zaman zaman kuzeyli rüzgarlarla Boğazı indiklerini, Adalara gittiklerini, dönüşte Hisarlar’dan huni ağzından çıkarcasına hızlı akıntıyı geçebilmek için Ortaköy’den itibaren  Balta Limanı’na kadar kâh sahile bir kürek boyu mesafede pazıya kuvvet, daha zor akıntılarda biri teknede diğeri sahilden iple çekerek eve dönerlermiş. Daha olmadı, buharlı römorkörlerin peşlerine takıp Karadeniz ağzına kadar götürdüğü çektirmele re bir koltuk atıp tıngır mıngır Sarıyer’e geri dönerlermiş.

 

Bana “Kuş”un çok hızlı, söz dinleyen, her yere kolaylıkla girebilen, atak bir tekne olduğunu anlatırdı.

 

Bugün yaşları 70 ve üzerinde olanlar İstanbul’da sarpie’leri hatırlıyorlar. O dönemin yelken kulüplerinde sınıfları var. Yarışıyorlar Hatta bir de not: Türk Amatör denizciliğinin en yaşlı teknelerinden biri olan "Seddülbahir" de Yücel Köyağasıoğlu'nun dayısı tarafından satın alındığında bir sharpie imiş. Sonradan armayı tadil etmişler.

 

Diğer taraftan insanlar denize çıkmak için türlü sıkıntılara katlanıp bütçelerinden önemli bir bölümü “marka fetişizmi” ile pekişen yönlendirmeler ile denizcilik kaliteleri tartışılır seri üretim tekneleri alıyor veya hedefliyorlar. Oysa denize çıkmak, yelken yapmak, teknede bir hafta sonu geçirmek hiç de yüksek bütçeler gerektirmeyen bir uğraş. Tabii marka fetişizminden kendini arındırabilmiş, eli bir nebze alet edevat tutanlar veya az da olsa yardım alabilecekler için binlerce amatör yapımına uygun plan uygun fiyatlara internette satılıyor.

 

İşte SHARPIE’de bu kolay ve ucuz maliyetli, üstelik bir geçmişi, tarihi olan, 60 yıl öncesine kadar İstanbul ve İzmir amatör denizcilerinin kullandıkları, yarıştıkları bir tekne. Bir başka deyişle, her ne kadar “yerli” değilse de “evrensel” ve tabii eskimeyen bir klasik.

Sharpie, Amerikan saf denizciliğinin üretimidir. Yankee marifeti ve deniz adamının adaptas yon yaratıcılığının simgesidir.

 

19.yy’ın ortalarında Connecticut istiridye avcılarının çalışma normlarına uygun olarak, form olarak diğer teknelerden çok farklı, sürekli gelişerek ve değişime uğrayarak, Amerika sahil balıkçılığında doğdu. 50 yıllık zaman dilimi içinde yöresel genişlemesi ve kullanımın hızla arttığı tek tekne tipidir. Bu müthiş yaygınlaşma yeni doğan Amerikan pragmatik ruhuna çok uyumlu bir amerikan keşfidir.

İhtiyaçlara göre estetik olarak da gelişen, alımlı, hızlı, ekonomiktir. Pekçok ticari amaçlı tipi yanı sıra Amerika ve dışında gezi ve yarışlara da uygun olarak tasarımlandı ve hatta açık okyanusa’da çıktı.

Howard I Chapelle onu, düşük maliyetine göre hizmeti sırasında hızlı hafif, yelkende rahat idare edilebilir, hoş görünümlü ve şaşırtıcı derecede denizci olarak tanımlıyor.

 

 

Wikipedia, düz tabanlı (dolayısıyle düz bordalı), aşırı derecede sığ (Az su kesen), salmalı, ince, uzun yelken teknesi olarak tanımlıyor.New Haven, Connecticut, Long Island bölgelerinde istiridye avı için ortaya çıkıp daha sonra yaygınlaştığını söylüyor.

 

New Haven sharpie’si 27Ft ( 8.23Mt) boyunda, bir veya iki kişi kullanılabilen cat-ketch armalı, biri en önde, ikincisi vasatta ve üçüncüsü kıça yakın üç direk ıskacalı, yaz aylarında  baş ve orta iskaçada 2 direkle, kış aylarının sert rüzgarlarında orta ıskacada tek direkle kullanılan kendine has bir tekneydi.

 

Sharpie’lerin çoğunluğu ÇARMIHSIZ cat-katch arma ile donatılıyordu. Çok eminim ki yine  başka bir saf Amerikan balıkçı teknesi Cat Boat’lar da hem Cat armalarını hem de çeneli yapılarını sharpie’lerden miras aldılar.

 

Carolina ve Florida’da kullanılan daha büyük modelleri ÇARMIHLI randa uskuna arma ile donatıldı ve flok eklendi.

 

Chesapeak Körfezi, Carolina, Ohio gölü ve Florida açık sularına ulaştıklarında derin safralı tekneler oldular.

 

EGRET – Daha once 32 ve 36 Ft sharpie’leri olan Komodor Ralph Munroe 1886 yılında deneyimlerinden yola çıkarak Egret’I tasarladı “Staten Island” ismini verip Key West’e sattı. Günümüzde planları Wooden Boat Magazine tarafından ölümsüzleşti ve satışa sunuldu.

 

Egret yüksekçe bordası aykırı olmakla birlikte tipik baş/kıç bir bir sharpie’dir. Tıpkı dory’ler gibi yüklendikçe stabilitesi artan, yol alışı sırasında aynası olmadığı için türbülans yapmayan hızlı bir teknedir. Kendine has özelliklerinde dolayı Munroe tekneye “cankurtaran sharpie” demiş.

 

Günümüz tasarımcıları bu plandan yola çıkarak bazen sharpie ve dory’yi bir arada çağrıştır- mak için  “Shorie” diyorlar.

 

1800’lü yılların sonuna doğru Komodor Munroe ve takipçileri formu daha da geliştirdiler. Thomas Clapham V tabanlı, Larry Huntington yuvarlak karinalıları ortaya çıkarttı. Çağdaş tasarımcılar  Bruce Kirby ve Ruer Parker bu planlardan yola çıkarak yeni ve modern sharpie’ler tasarladılar.

 

Benim de yıllardır inatla vurguladığım tez olan “gezi tekneleri iş teknelerinin ardılları olmalıdır” düşüncesini savunan Howard I Chapelle sharpi’lerin gönüllü avukatlığını üstlenip pek çok küçük ve büyük modeller çizdi.

 

Howard I Chapelle'i 1957 yılında Türk Hükümeti tarafından davet edilip Et ve Balık Kurumu için derlediği "Türkiye tekneleri ve Balıkçılığın gelişmesi için öneriler" raposundan da tanıyoruz. Yani bize çok da yabancı biri değil.

Yukarıda da söylediğim gibi Chapelle sharpie'lerin yaygınlaşması için çok çabalamış.

 

İşte en yaygın modellerinden biri:  14Ft Sharpie

 

 

Bu Sharpie'lerle ilgili "amentü" kitaplarından biri de Reuel B. Parker'ın "The Sharpie Book". Ben de yukarıdaki derlemeyi buradan yaptım. O da 14 Ft'den başlayıp 26Ft kamaralı modele kadar çıkıyor. Bütün modellerin inşa özellikleri ve offset tablolarını da vermiş. Yani istediğin modeli beğen yap. Kitapta yayımlanıp en çok yapılanlardan biri de "18Ft modified" modeli. Bakalım beğenecek misiniz?